Europejski Zielony Ład i FitFor 55 — co warto wiedzieć?

Dodano 07.07.2022

Zapisy Europejskiego Zielonego Ładu, który został wprowadzony w ramach prawa klimatycznego EU, jasno określają, że UE ma na celu osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Aby założenie zostało spełnione, należy w ciągu najbliższych dziesięcioleci znacznie obniżyć poziomy emisji gazów cieplarnianych. Pośrednim krokiem, jaki wyznaczyła Wspólnota w kierunku wspomnianego celu, jest zmniejszenie emisji o co najmniej 55% do 2030 roku. W jaki sposób chce to zrobić i czym jest pakiet "Fit for 55"? Odpowiedzi na wyżej postawione pytanie szukajcie w poniższym tekście.

Z artykułu dowiesz się:

Czym jest pakiet "Fit for 55"?
Dlaczego zdanie Rady w sprawie pakietu "Fit for 55" jest tak ważne?
Co zawiera w sobie pakiet "Fit for 55"?

Unia Europejska w ramach tzw. pakietu "Fit for 55" zrobiła pierwszy krok w kierunku prac, których głównym celem jest widoczna zmiana przepisów dotyczących klimatu, transportu i energii. Założeniem tego planu jest dostosowanie obowiązujących już przepisów do ambicji, jakie zostały postawione na lata 2030 i 2050. W pakiecie można także znaleźć szereg nowych inicjatyw.

Czym jest pakiet "Fit for 55"?

Pakiet "Fit for 55" to zestaw propozycji, w których jasno określono nie tylko zmiany w obecnie obowiązujących w UE przepisach prawa, ale także ich wszelkie aktualizacje. Mowa w nim także o wprowadzeniu nowych inicjatyw, które pozwolą na zapewnienie zgodności polityki UE z celami dotyczącymi klimatu, które zostały uzgodnione przez Radę oraz Parlament Europejski.

Wspomniany pakiet ma być zbiorem spójnych oraz zrównoważonych ram pozwalających osiągnąć cele UE w zakresie klimatu, które będą:

zapewniać sprawiedliwą, a także społecznie uczciwą transformację;
utrzymywać i wzmacniać innowacyjność oraz konkurencyjność przemysłu UE, zapewniając jednocześnie równe warunki działania dla podmiotów gospodarczych, a także państw trzecich;
podkreślać wysoką pozycję UE jako lidera pragnącego zmiany klimatu.

Dlaczego zdanie Rady w sprawie pakietu "Fit for 55" jest tak ważne?

Zanim propozycje zmian, jakie zawarto w pakiecie Fit for 55 trafią na stół ambasadorów państw członkowskich Unii Europejskiej w Coreperze, omawia się je najpierw na szczeblu technicznym w grupach roboczych Rady Europejskiej, które są odpowiedzialne za dany obszar polityki. Wstępne dyskusje mają na celu przygotowanie gruntu pod porozumienie w sprawie zawartych w pakiecie wniosków pomiędzy 27 państwami członkowskimi.

Ministrowie UE w różnych składach RADY wymieniają między sobą poglądy, dzięki czemu możliwe jest osiągnięcie porozumienia w sprawie wspólnego stanowiska, jakie dotyczy przedstawionych wniosków. Jest to podstawa, dzięki której prezydencja Rady Europy angażuje się w kolejnym kroku w negocjacje w Parlamencie Europejskim. Dzięki temu władze wypracowują wspólne porozumienie pozwalające przyjąć ostatecznie akty ustawodawcze.

Pakiet Fit for 55 został przedłożony Radzie w 2021 roku, w lipcu i do tej pory omawia się go na kilku obszarach polityki, do których można zaliczyć środowisko, energię, transport, a także wszelkie sprawy finansowe i gospodarcze.

Zainteresowane tematem osoby muszą wiedzieć, że prezydencja słoweńska przygotowała sprawozdanie z postępów, jakie poczyniła w trakcie jej kadencji, a które dotyczą całego pakietu Fit for 55.

Co zawiera w sobie pakiet "Fit for 55"?

W skład pakietu "Fit for 55" wchodzi kilka wniosków ustawodawczych oraz inicjatyw politycznych.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji

Komisja Europejska w ramach prezentowanego pakietu zaproponowała zestaw jasno określonych zmian mających dotyczyć istniejącego już systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Zmiany te mają na celu zmniejszenie emisji w odnośnych sektorach nawet o 61% do 2030 roku w porównaniu do 2005 roku.

Wprowadzone założenia Komisja chce osiągnąć za pomocą wzmocnienia obecnych przepisów, a także rozszerzenia zakresu systemu. Złożony wniosek ma w szczególności:

włączyć emisję z transportu morskiego do EU ETS;
stopniowo wycofywać bezpłatny przydział uprawnień do emisji, który przysługuje lotnictwu i sektorom, jakie w przyszłości mają być objęte mechanizmem dostosowania emisji dwutlenku węgla (CBAM);
pomóc we wdrożeniu globalnego systemu kompensacji oraz redukcji emisji dwutlenku węgla, który ma obejmować lotnictwo międzynarodowe (CORSIA) w ramach systemu EU ETS;
zwiększyć środki, które są dostępne w ramach funduszu modernizacji oraz funduszu innowacyjności;
pozwolić na dokonanie przeglądu rezerwy stabilności rynkowej, dzięki czemu możliwe będzie dalsze zapewnienie stabilnego i dobrze funkcjonującego systemu EU ETS.

Warto również podkreślić, że Komisja Europejska proponuje także utworzenie nowego, niezależnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, które mają odnosić się do budynków oraz transportu drogowego. Dzięki temu mogłaby wesprzeć państwa członkowskie w realizacji krajowych celów. Działoby się to na mocy rozporządzenia, które dotyczyłoby wspólnych starań o ograniczenie emisji w sposób efektywny (biorąc pod uwagę koszty). Wniosek ten ma na celu, by do 2030 roku w wymienionych sektorach osiągnąć redukcję emisji o 43% w porównaniu do 2005 roku.

Komisja ds. Środowiska powyższy wniosek omówiła na posiedzeniu w grudniu 2021 roku.

żarówka chroniąca środowisko naturalne

Cele państw członkowskich mające na celu redukcję emisji

Rozporządzenie, które określa wspólny wysiłek redukcyjny to dokument, w którym zawarto obecnie wiążące roczne cele w zakresie emisji gazów cieplarnianych dla państw członkowskich w sektorach, które nie zostały objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji, a także rozporządzeniem, które traktuje o użytkowaniu gruntów, zmianie użytkowania gruntów u leśnictwa (LULUCF).

Główną zmianą w tym dokumencie, jaką zaproponowała Komisja, dotyczy celów, które państwa członkowskie mają osiągnąć do 2030 roku we wspomnianych wyżej sektorach.

We wniosku mowa o zwiększonym docelowym poziomie redukcji emisji gazów cieplarniach na poziomie UE — ma wzrosnąć z 29% do 40% w porównaniu z 2005 rokiem. Co więcej, Komisja zaktualizowała także cele krajowe. W metodzie obliczania, jaką zastosowano do określenia celów krajowych, nadal głównym wskaźnikiem jest PKB na mieszkańca. Po zmianach wprowadzono jednak ograniczoną liczbę ukierunkowanych korekt, co pozwala uwzględnić kwestie związane z efektywnością kosztową.

Komisja ds. środowiska pochyliła się nad tym wnioskiem w czasie posiedzenia Rady ds. Środowiska dokładnie 20 grudnia 2021 roku.

Emisja, a także pochłanianie, które wiąże się stricte z użytkowaniem gruntów oraz zmianą użytkowania gruntów i leśnictwa

Kolejny złożony przez Komisję wniosek wymusza zwiększenie wkładu sektora użytkującego grunty oraz samej zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF), które będą spełniać zwiększone ogólne ambicje UE dotyczące klimatu. Według Komisji konieczne jest odwrócenie tendencji spadkowej, która dotyczy pochłaniania dwutlenku węgla, a także wzmocnienie naturalnego pochłaniacza dwutlenku węgla w całej Unii Europejskiej.

Przyglądając się obecnie obowiązującemu prawodawstwu, proponuje się następujące zmiany:

uproszczenie przepisów, które mówią o rozliczaniu i zgodności na poprawę monitorowania emisyjności;
ustanowienie na poziomie Unii Europejskiej celu, który określałby wielkość netto pochłaniania gazów cieplarnianych w wysokości co najmniej 310 mln ton równoważnika CO2 do 2030 roku. Miałby on być rozdzielany pomiędzy państwa członkowskie jako cel wiążący;
do 2031 roku rozszerzenie zakresu przepisów, aby mogły one objąć także emisje rolnicze inne niż CO2;
wyznaczenie na szczeblu UE celu, który dotyczyłby neutralności klimatycznej do 2035 roku dla nowego, połączonego sektora gruntów.

Wspomniany wyżej wniosek Rada ds. Środowiska omówiła w dniu 20 grudnia 2021 roku.

wiatraki wytwarzające prąd

Energia odnawialna

W pakiecie "Fit for 55" znajduje się także wniosek, który mówi o przeglądzie dyrektywy, odnoszącej się do wykorzystania energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii. We wniosku tym proponowane jest zwiększenie obecnego celu na poziomie UE. Mowa tutaj o udziale odnawialnych źródeł energii w ogólnym koszyku energetycznym, który wzrósłby z co najmniej 32% do przynajmniej 40%. Wzrost ten miałby nastąpić do 2030 roku.

W dokumencie tym zaproponowano także wprowadzenie albo wzmocnienie sektorowych celów cząstkowych, a także środków w poszczególnych sektorach, gdzie szczególnie uwzględnia się te, w których postęp w zakresie wykorzystania OZE był do tej pory wolniejszy. Mowa tutaj przede wszystkim o transporcie, budownictwie i przemyśle. Warto mieć na uwadze, że niektóre z tych celów oraz przepisów są wiążące, a niektóre mają jedynie charakter orientacyjny.

Grudniowe posiedzenie Rady ds. Energii pozwoliło przyjąć ministrom energii UE postępy, jakie poczyniono w Radzie w zakresie wniosku, którego treść została oparta na sprawozdaniu przygotowanym przez prezydencję słoweńską.

Na spotkaniu została omówiona kwestia równowagi pomiędzy potrzebami wspierania potencjału OZE jako opłacalnego źródła energii, a uznaniem warunków krajowych oraz różnych punktów wyjścia.

Efektywność energetyczna

W tym wypadku Komisja zaproponowała zmianę obecnej dyrektywy, która dotyczyła efektywności energetycznej. Propozycja dotyczyła zwiększenia obecnego unijnego celu w tym zakresie z 32,5% do 36%, jeśli chodzi o końcowe zużycie energii oraz 39%, jeśli mowa o zużyciu energii pierwotnej.

Ponadto Komisja zaprezentowała kilka przepisów, których celem jest przyspieszenie działań państw członkowskich w zakresie efektywności energetycznej. Mowa tutaj przede wszystkim o zwiększeniu rocznych zobowiązań dotyczących oszczędności energii. Komisja wskazała także nowe regulacje, jakie mają przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii w budynkach należących do sektora publicznego oraz te, które ukierunkowano na środki ochrony odbiorców wrażliwych.

Na grudniowym posiedzeniu unijni ministrowie ds. energii przejrzeli także postępy, jakie państwa członkowskie poczyniły w zakresie proponowanych zmian obecnych przepisów. Na spotkaniu omówiono także zwiększenie wysiłków, które dotyczą efektywności energetycznej, jakich wymaga się od państw członkowskich, a także sprawdzili, jaki wkład mają one w realizację ogólnounijnego celu, który związany jest stricte z efektywnością energetyczną.

Ministrowie poruszyli także sprawę ewentualnej elastyczności, która byłaby pomocna w odzwierciedleniu uwarunkowań krajowych, a także sposób jej wykorzystania, jeśli chodzi o budynki sektora publicznego.

tankowanie samolotu

Infrastruktura paliw alternatywnych

W tym aspekcie Komisja przedstawiła wniosek, który odnosi się do zmiany obowiązującego prawa. Ma on umożliwić przyspieszenie wprowadzania infrastruktury, która ma na celu ładowanie albo tankowanie pojazdów paliwami alternatywnymi, a także zapewnienie alternatywnego paliwa dla statków w portach oraz stacjonarnych statków powietrznych.

Złożony wniosek dotyczy wszystkich rodzajów transportu. Można w nim znaleźć jasno określone cele, pozwalające na prawidłowe rozmieszczenie infrastruktury. W dokumencie tym poruszono także kwestię interoperacyjności, a także zwiększono przyjazność paliw alternatywnych dla użytkownika.

Grudniowe spotkanie Rady ds. Transportu UE było okazją do tego, aby ministrowie zapoznali się z postępami poczynionymi w Radzie, które dotyczyły tego dossier. Omówili także proponowany projekt rozporządzenia oraz wyrazili szerokie poparcie dla celów i podejścia, jakie zostały w nim przyjęte.

Normy emisji dwutlenku węgla dla furgonetek i samochodów osobowych

W ramach pakietu Fit for 55 Komisja zaproponowała, aby zmienić przepisy, które dotyczą emisji dwutlenku węgla przez samochody osobowe i dostawcze. Wniosek obejmował zwiększenie ogólnounijnych celów dotyczących redukcji emisji na rok 2030 oraz wyznaczenie nowego celu na poziomie 100% na rok 2035. W praktyce oznacza to, że od 2035 roku producenci samochodów nie będą mogli wprowadzać do obrotu na terenie UE samochodów osobowych oraz furgonetek, które wyposażone są w silnik spalinowy.

Proponowane zaostrzenia mają na celu wsparcie państw członkowskich w zakresie osiągania zwiększonych celów krajowych, których zapisy można znaleźć w rozporządzeniu dotyczącym wspólnego wysiłku redukcyjnego. Jednocześnie mają na celu stymulowanie wprowadzania innowacji technologicznych we wspomnianym sektorze.

Wspomniany wniosek omówiono dokładnie na posiedzeniu Rady ds. Środowiska, które odbyło się 20 grudnia 2021 roku.

statek na morzu

Opodatkowanie energii

Wniosek, który dotyczy zmiany dyrektywy Rady, jeśli chodzi o opodatkowanie produktów energetycznych oraz energii elektrycznej ma na celu:

dostosować opodatkowanie produktów energetycznych oraz energii elektrycznej do polityki Unii Europejskiej w zakresie środowiska, energii i klimatu;
zachować i usprawnić rynek wewnętrzny UE za sprawą aktualizacji zakresu produktów energetycznych, a także struktury stawek. Nie bez znaczenia jest tutaj także racjonalizacja stosowania zwolnień oraz obniżek podatkowych przez państwa członkowskie;
zachować zdolność do generowania dochodów, które wchodziłyby w skład budżetów państw członkowskich.

Na ten moment wniosek jest przedmiotem dyskusji w Radzie. W grudniu 2021 roku ministrowie odpowiedzialni za gospodarkę oraz finanse zapoznali się ze sprawozdaniem, jakie przygotowała prezydencja słoweńska w zakresie postępów osiągniętych dotyczących Fit for 55 wniosków, jakie leżą w ich gestii.

Mechanizm dostosowania emisji dwutlenku węgla na granicach

Celem złożonego wniosku w powyższej sprawie jest zapobieganie — w pełnej zgodności z przepisami handlu międzynarodowego — sytuacji, gdzie wysiłki UE mające na celu ograniczenie emisji będą zrównoważone przez wzrost emisji poza jej granicami, kiedy produkcja będzie przenoszona do krajów nie będących członkami UE (gdzie polityka zwalczania zmian klimatycznych jest mniej ambitna niż w UE) albo poprzez zwiększenie przywozu produktów wysokoemisyjnych.

Złożony wniosek jest obecnie dyskutowany w Radzie. W grudniu 2021 roku na posiedzeniu ministrowie odpowiedzialni za gospodarkę i finanse przyjęli do wiadomości (bez zbędnych dyskusji) sprawozdanie prezydencji słoweńskiej w sprawie postępów, jakie osiągnięto w zakresie propozycji Fit for 55.

Zrównoważone paliwa lotnicze

Nie da się ukryć, że zaawansowane biopaliwa oraz elektropaliwa, czyli zrównoważone paliwa lotnicze mają ogromny potencjał, jeśli chodzi o ograniczenie emisji spalin, które pochodzą z samolotów. Potencjał ten nie został jednak do tej pory wykorzystany, ponieważ paliwa te stanowią jedynie 0,05% całości, jeśli chodzi o wykorzystywanie paliw w sektorze lotnictwa.

Wniosek, jaki został złożony w sprawie ReFuelEU Aviation ma zmniejszyć ślad ekologiczny sektora lotnictwa, a także umożliwić my pomoc w osiągnięciu celów UE, jakie zakłada ona w zakresie klimatu.

Wniosek złożony w tej sprawie jest obecnie na etapie oceny przez Radę. Ministrowie transportu UE przeprowadzili już pierwszą formalną dyskusję w czasie grudniowego posiedzenia Rady. W jej wyniku Ministrowie wyrazili poparcie dla celów, które określono w dokumencie.

Jeszcze bardziej ekologiczne paliwa stosowane w żegludze

Wniosek, który złożono w sprawie stosowania paliw odnawialnych oraz niskoemisyjnych w transporcie morskim (FuelEU Maritime) ma na celu ograniczyć intensywność emisji gazów cieplarnianych, które powstają wskutek energii wykorzystanej na pokładach statków, nawet o 75%. Sytuacja ma się ustabilizować do 2050 roku. Cel ma być osiągnięty dzięki promowaniu stosowania na statkach bardziej ekologicznych paliw. Pomimo tego, że w ostatnich latach poczyniono postępy w tym zakresie, sektor morki nadal prawie w całości wykorzystuje do napędzania statków paliwa kopalne, które są istotnym źródłem emisji gazów cieplarnianych oraz innych szkodliwych zanieczyszczeń.

Rada ds. Transportu w tym momencie omawia złożony wniosek. Ministrowie przeprowadzili już debatę orientacyjną na temat dokumentu na posiedzeniu w grudniu 2021 roku. Przyjęli oni wówczas z zadowoleniem proponowane zmiany oraz w dużej mierze zgodzili się co do celów w nim zawartych.

elektryczne ładowanie samochodu

Społeczny fundusz klimatyczny

Wniosek, który został złożony w sprawie funduszu na rzecz klimatu społecznego ma na celu zmniejszenie społecznych i dystrybucyjnych skutków nowego systemu handlu uprawnieniami do emisji dla budynków, a także transportu publicznego. W okresie od 2025 do 2032 roku ma być przeznaczone na niego łącznie 72,2 mld euro. Społeczny fundusz klimatyczny ma na celu rozwiązanie problemu, który dotyczy nierównomiernego wpływu proponowanego odrębnego systemu handlu uprawnieniami do emisji, który dotyczy wspomnianych dwóch sektorów, a który jest oczekiwany przez państwa członkowskie.

Przyglądając się planom na rzecz klimatu społecznego, które mają zostać opracowane przez państwa członkowskie, Rada odpowiedzialna za fundusz ma udostępnić środki wsparcia oraz przekazać pieniądze na inwestycje, które mają trafić do słabszych grup społecznych (mikroprzedsiębiorstw, gospodarstw domowych, czy użytkowników transportu). Ponadto fundusz ma pozwolić na:

dekarbonizację systemów ogrzewania i chłodzenia w budynkach;
integrację energii ze źródeł odnawialnych;
dostęp do niskoemisyjnej i całkowicie bezemisyjnej mobilności oraz transportu;
zwiększenie efektywności energetycznej budynków.

Wspomniany fundusz może także pokryć tymczasowe i bezpośrednie wsparcie dochodów. Ministrowie środowiska UE omówili złożony wniosek w czasie trwania Rady ds. Środowiska, która odbyła się w grudniu 2021 roku.

Podsumowanie

Fit For 55 jest pakietem, który ma na celu zmniejszenie emisyjności gazów cieplarnianych przedostających się do środowiska naturalnego. Nie da się ukryć, że choć przedstawione wyżej zapisy mogą wydawać się dość restrykcyjne, sprawią, że zwiększy się świadomość ludzi, jeśli chodzi o ekologię i dbałość o otoczenie, w którym żyjemy.