SPIUG - Komentarz dotyczący wycofywania kotłów na gaz ziemny i olej opałowy od roku 2025 z programu Czyste Powietrze - NEWS

Stopniowe wycofywanie finansowania dla kotłów na paliwa kopalne instalowanych jako samodzielnie

Komisja Europejska opublikowała 17.10.2024 roku pierwsze wytyczne związane z dyrektywą w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD). Celem dokumentu jest wyjaśnienie zapisów artykułu 17 ust. 15, który wymaga, aby od stycznia 2025 roku całkowicie wstrzymać finansowanie nowych, wolnostojących kotłów na paliwa kopalne.

Czym są wytyczne?

Wytyczne nie mają charakteru wiążącego prawa – stanowią jedynie interpretację przepisów przygotowaną przez Komisję Europejską, aby ułatwić ich wdrażanie w państwach członkowskich. Choć ostateczna interpretacja przepisów unijnych należy do Trybunału Sprawiedliwości UE, wytyczne te mają wpływ na krajowe regulacje, gdyż wiele państw dostosowuje swoje prawo zgodnie z zaleceniami Komisji.

Komisja Europejska zwraca uwagę, że państwa członkowskie mają swobodę w kształtowaniu lokalnych regulacji, co może być szczególnie istotne w kontekście struktury ogrzewnictwa w Polsce.

Polska, mająca odmienne uwarunkowania niż kraje zachodniej Europy, powinna negocjować możliwość dalszego finansowania wymiany przestarzałych kotłów na paliwa stałe na kotły gazowe, które nie emitują pyłów. To ważny krok w kierunku poprawy jakości powietrza, zwłaszcza w gminach, które już odnotowały pozytywne efekty takich działań.

Pilna potrzeba transformacji systemu ogrzewania w Polsce

W Polsce problem najwyższej niskiej emisji jest szczególnie dotkliwy w okresie grzewczym – szacuje się, że nadal działa około 2,5 miliona przestarzałych kotłów na paliwa stałe, emitujących pyły przyczyniające się do smogu. Wymiana ich na nowoczesne kotły gazowe mogłaby znacząco poprawić jakość powietrza. Argumenty o „pułapce gazowej” pomijają fakt, że obecnie instalowane kotły gazowe są kompatybilne z odnawialnymi gazami, takimi jak biometan, co umożliwia ich późniejsze zasilanie bez dodatkowych kosztów. W układach hybrydowych z pompami ciepła lub kolektorami słonecznymi kotły gazowe mogą zapewniać ciepło w okresach niskiej efektywności OZE, a z czasem mogą być w pełni zasilane gazami odnawialnymi, stając się odnawialnym źródłem ciepła.

Możliwe ścieżki finansowania po 2025 roku

Dla Polski szczególnie ważne są zapisy art. 17 ust. 15 dyrektywy EPBD, które pozwalają na wsparcie finansowe instalacji samodzielnych kotłów na paliwa kopalne, jeśli zostaną spełnione dwa warunki: ich zakup zostanie sfinansowany ze środków unijnych przed 2025 rokiem, lub gdy przed tą datą ogłoszone zostaną programy wsparcia, generując tzw. „uzasadnione oczekiwania”. Te wyjątki mogą umożliwić Polsce przedłużenie wsparcia na wymianę kotłów na paliwa stałe na kotły gazowe przynajmniej do 2027 roku:

• w art. 17 ust. 15 dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, możliwe jest zapewnienie zachęt finansowych do instalacji samodzielnych kotłów zasilanych paliwami kopalnymi po dniu 1 stycznia 2025 r., przy spełnieniu dwóch szczególnych warunków:
• (1) są one finansowane w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności lub Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich , w szczególności zastąpienie instalacji opartych na węglu, torfie, brunatnym lub łupkach bitumicznych kotłami opalanymi gazem ziemnym oraz (2) zostały one wybrane do inwestycji przed 2025 r.

Dodatkowo, pilnie potrzebne jest włączenie instalacji hybrydowych do regulaminu programów antysmogowych i programu „Czyste Powietrze”. Rozwiązania hybrydowe stanowią bowiem realny krok ku dekarbonizacji, wypełniając lukę w produkcji ciepła, gdy OZE nie są wystarczająco efektywne.

Wspólne działanie na rzecz czystszego powietrza

Zaangażowanie polskiego rządu w przedłużenie wsparcia dla wymiany kotłów może przynieść korzyści dla jakości powietrza w kraju. Dążenie do poprawy jakości powietrza i zmniejszenia emisji pyłów, choćby poprzez dalsze wspieranie wymiany kotłów na bardziej ekologiczne lub przystosowane do gazów odnawialnych rozwiązania, jest krokiem w stronę płynnego przejścia na odnawialne źródła energii.

W Polsce problem niskiej emisji i wysokiego poziomu pyłów PM 2,5 i PM 10 jest szczególnie dotkliwy podczas sezonu grzewczego, a gazowe systemy ogrzewania, w przeciwieństwie do tradycyjnych kotłów węglowych, nie generują tych szkodliwych substancji. Warto także poważnie rozważyć wdrażanie instalacji hybrydowych, które są uwzględniane w dokumentach unijnych jako krok w stronę bardziej ekologicznego ogrzewnictwa.

Przekaz skierowany do społeczeństwa powinien jasno wskazywać, że Polska aktywnie dąży do poprawy jakości powietrza, m.in. poprzez przedłużenie możliwości dofinansowania wymiany przestarzałych kotłów na paliwa stałe na nowoczesne kotły gazowe. Te ostatnie, bez żadnych modyfikacji, będą mogły w przyszłości korzystać z odnawialnych źródeł energii, takich jak biometan, co stanowi naturalne przejście na ekologiczne rozwiązania energetyczne.

Zakazy stosowania określonych źródeł energii powinny być wprowadzane dopiero wtedy, gdy dostępne będą realne, akceptowalne społecznie alternatywy. W przeciwnym razie istnieje ryzyko, że proces wymiany emisyjnych urządzeń ulegnie zahamowaniu, co z czasem wpłynie na wzrost kosztów leczenia chorób wywołanych zanieczyszczeniem powietrza.

Źródło: SPIUG, Warszawa, 23.10.2024 r.